Straatbomen moeten vaak flink knokken om aan hun water, voedingsstoffen en lucht te komen. Vooral als ze maar een kleine boomspiegel hebben gaan ze letterlijk in gevecht met de bestrating om te overleven. Resultaat: schots en scheve stoeptegels en bobbels in het asfalt. Veel bomen staan in voornamelijk ‘klapzand’ (straatzand) dat van nature arm is aan voedingsstoffen. Als er in de boomspiegel al aarde is aangebracht is deze net als bij kamerplanten na enige tijd uitgeput en gaan de wortels op zoek naar wat ze nodig hebben. Verdichting van de bodem (bijvoorbeeld door verkeer) rond de wortelkluit dwingt een boom tot exploratie van zijn directe omgeving. Ondoordringbare lagen die er soms in de ondergrond zijn te vinden dwingen wortels een andere kant op. De beluchting van de wortelkluit laat op veel plaatsen te wensen over. Roosters zijn soms dichtgeslibd of dichtgegroeid. Kieren in tegels functioneren soms maar enkele seizoenen voordat ze te dicht zijn om door te ademen. Verwijderen van bovengrondse wortels en opnieuw bestraten wordt soms gedaan, maar is slechts een tijdelijke oplossing.
Standplaatsverbetering
Bomen krijgen telkens weer de schuld van de problemen. Ten onrechte: als men bij de aanplant al voor een goede standplaats had gezorgd, had de boom veel langer mee gekund. Gelukkig doet stadsbeheer al veel aan standplaatsverbetering wanneer er herbestraat wordt. Voedingsrijk bomenzand wordt aangebracht zodat de bomen een compactere kluit houden en minder ver onder de straat op zoek gaan naar voeding. Maar het is nog niet genoeg. Bomen kappen en opnieuw beginnen is een vaak geziene oplossing. Kappen en herplanten met sprieten zorgt voor langdurige ontgroening van straten. Kan dat niet anders?
Grotere boomspiegels
Grotere boomspiegels helpen tegen beperking van overlast. Er wordt soms worteldoek onder de bestrating aangebracht om wortels eronder te houden, met wisselend succes. Kiezen voor soorten die niet te oppervlakkig wortelen is ook handig. Sommige soorten worden daarom zelden meer aangeplant, zoals populier. Maar voor veel inmiddels volwassen bomen komen deze maatregelen te laat. Vooral grote bomen worden vanwege opdruk verwijderd, die juist zo beeldbepalend en verkoelend zijn. Onderzoek door wetenschapster Wiebke Klemm toonde onlangs weer aan dat bomen met grote kronen het meest effectief zijn in de strijd tegen stadshitte (stralingstemperatuur wel 4 graden lager!). Bewoners in diverse steden werd gevraagd welke straten zij het prettigst vonden. Straten met flinke bomen en voortuintjes staan steevast bovenaan.
Investeren
Wij pleiten er daarom voor dat meer moeite gedaan moet worden om straatbomen meer ruimte te geven zodat ze langer meegaan. Dat zal soms parkeerplaatsen kosten of een smallere stoep. De voordelen die volwassen bomen bieden zijn deze investering zeker waard. Kappen en herplanten kost veel geld. Dat zien we liever besteed worden aan behoud van straatbomen wanneer deze nog gezond zijn. Wel toevallig: de conditie van bomen wordt nogal eens als slecht beoordeeld als men wil gaan herbestraten of graven. Dat roept bij ons wel eens vragen op. Het komt natuurlijk wel goed uit bij het aanvragen van een kapvergunning als ‘de bomen er toch niet meer zo goed uitzien.’ Juli 2014 werd er ook vanwege wortelopdruk een kapvergunning aangevraagd voor 19 van de 46 acacia’s tussen de parkeervakken in de Flakkeesestraat (vlakbij Zuidplein). Daar zouden sierperen voor terug moeten komen. Elk jaar weer dreigen zo straten ontgroend te worden. Enige remedie: blijven aandringen op het onderzoeken van alternatieven.
Hier nog enkele voorbeelden van goeie boomspiegels:
