De ene na de andere gemeente schaft de kapvergunning af in het kader van de deregulering. Daarvoor in de plaats stellen gemeenten lijsten samen van bijzondere bomen waarvoor wel een kapvergunning nodig is, een fractie van het totale bomenaantal. Vooral tuinbomen blijken hiervan de dupe. Want mensen mogen dan best van bomen houden, als ze maar niet in eigen tuin of bij de buren staan. Wie oplet weet dat er veel geklaagd wordt over blaadjes, vruchtval, pluisjes, wortelopdruk en schaduw. Normaal gedrag van bomen wordt niet meer geaccepteerd. Mensen die wél genieten van bomen worden nu overvallen door bomenkap, want vooraf wordt er met omwonenden zelden overlegd (dit geldt ook voor gemeenten). Omdat er geen bezwaar meer kan worden gemaakt tegen kap door particulieren is mensen de mogelijkheid ontnomen groen in de eigen omgeving te beschermen via een inspraakprocedure. Dit veroorzaakt gevoelens van woede en onmacht en een dalend vertrouwen in de overheid.
Bemoeizucht en paternalisme?
Tweede gevolg van de afschaffing van de kapvergunning: de overheid heeft geen instrument meer om te meten hoeveel bomen er verdwijnen. Vooral liberale partijen zien hier geen probleem. Regels voor bomenkap zouden bemoeizuchtig en paternalistisch zijn. Ze weigeren te geloven dat burgers zomaar gaan zagen zodra er geen vergunning meer voor nodig is. De liberale ideologie gaat hier hand in hand met wishful thinking. Dat er lokaal zo weinig weerstand is gekomen tegen dit door de Rijksoverheid ingezette beleid is niet verwonderlijk. De meeste partijen zien hier kansen voor politiek gewin: stel (de meeste) burgers in het vooruitzicht dat ze zich niet meer aan bepaalde regels hoeven te houden en er volgt applaus. Milieubewuste partijen hebben kritiek geuit, maar hebben het tij niet kunnen keren.
Obstakels
Diverse gemeenten kappen grote hoeveelheden bomen om bezuiniging op onderhoudskosten te bereiken. Daarnaast veroorzaakt elke storm niet alleen omgewaaide bomen, maar ook steeds vaker preventief aangevraagde kapvergunningen. Dit uit angst voor schadeclaims. Onnodig, want als er aan de zorgplicht wordt voldaan treft de gemeente geen blaam bij schade. Een 100% veilig bomenbestand is een illusie. Toch lijken gemeenten dit na te streven. Bomen langs provinciale wegen worden regelmatig als oorzaak van onveiligheid genoemd, terwijl het toch echt slecht rijgedrag is dat ongelukken veroorzaakt. Provincies adviseren alle ‘obstakels’ (lees: bomen) binnen 4,5 meter van de weg te verwijderen. De impact die dit op ons landschap zal hebben kun je je nauwelijks voorstellen.
De beeldvorming rond bomen wordt in toenemende mate beheerst door de termen ‘onderhoudskosten’ en ‘gevaar’. De baten van bomen raken zo gemakkelijk uit beeld. Bomen gaan wateroverlast en hittestress tegen, breken de wind, zijn een buffer tegen verkeerslawaai, nemen fijnstof op, bieden een woonplaats aan dieren en zorgen voor een aantrekkelijke leefomgeving. Meer bomen planten zorgt tevens voor minder criminaliteit, hogere vastgoedprijzen en betere psychische en lichamelijke gezondheid.
Landelijk onderzoek
De lijst oorzaken van het verdwijnen van bomen is lang. De belangrijkste: rioolvernieuwing, boomziekten, nieuwbouw, achterstallig onderhoud, storm, klachten van overlast, vermeende onveiligheid, angst voor risicoaansprakelijkheid, infrastructurele projecten, bezuiniging op onderhoudskosten en het vogelvrij verklaren van de tuinboom. Op herplant wordt steeds meer bezuinigd. Milieuorganisaties signaleren al jaren dat kaalslag een groeiend probleem is, maar dit dringt nauwelijks door tot de beleidsmakers in Den Haag. Het is hoog tijd dat hier landelijk onderzoek naar komt.
Er zijn zo’n 50 stichtingen die bomen beschermen, allemaal met een lokaal werkgebied. Lokale kennis over verlies aan groen is er dus wel, maar een landelijk beeld ontbreekt. Zij werken met vrijwilligers en zijn daarom niet in staat een landelijk onderzoek te financieren en te organiseren. Dit zou centraal door de overheid of de Universiteit Wageningen gedaan moeten worden. Regels rond bomenkap in de Algemeen Plaatselijke Verordening bepaald. Daarom zou de overheid, samen met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, hier haar verantwoordelijkheid moeten nemen. Immers, als je besluit het grootste deel van de bomenvoorraad niet meer te beschermen, zou je je ook moeten verdiepen in de gevolgen. Want bij onbedoeld schadelijke effecten zou het beleid bijgestuurd moeten worden. We hopen zeer dat zo verkregen inzichten tot betere bescherming van bomen zal leiden. Natuurbeschermers weten hoe je dat effectief kunt doen: voer opnieuw de kapvergunningsplicht in voor alle bomen boven bijvoorbeeld 50 cm. stamomtrek.
Naast bomenkap is ook de betegeling van tuinen een enorm probleem.
Nederland slibt langzaam dicht met onderhoudsarme designtuinen, waar je voornamelijk meubilair, schuurtjes en hoge schuttingen aantreft. Gevolgen: groeiende wateroverlast, meer hittestress in de zomer en afnemende biodiversiteit. De goed bedoelde campagnes die gemeenten voeren om dit gedrag te veranderen bereiken helaas nauwelijks de tegeltuinfans. Het blijft namelijk bij vrijblijvende adviezen. Alleen heldere regels kunnen te verstening stoppen. Voer bijvoorbeeld een maximaal percentage betegeld oppervlak per tuin in. Dat heeft pas echt effect, maar geen politieke partij zal aandurven zoiets voor te stellen. Want natuurlijk zijn we allemaal voor bescherming van ons stadsgroen, als het maar geen stemmen kost.
Hoe weten milieuclubs dat er zo veel tuinbomen verdwijnen?
Wanneer er bomen bij de buren gekapt worden heeft het weinig zin dit bij gemeente te melden, tenzij het om illegale kap van een beschermde boom gaat. Waar moet je dan heen met je woede en onmacht? Het topje van de ijsberg dat bereid is iets te ondernemen zoekt contact met plaatselijke natuurbeschermers. Leve internet. Social media maken het delen van informatie over bomenkap makkelijker. Er zijn tegen de 50 stichtingen die bomen beschermen, allemaal met een lokaal werkgebied. Lokale kennis over verlies aan groen is er dus wel, maar een landelijk beeld ontbreekt. Toch is er landelijk overheidsaandacht nodig om de trend te keren. Hier zijn harde cijfers voor nodig via landelijk onderzoek. We hopen zeer dat zo verkregen inzichten tot betere bescherming van niet alleen tuinbomen, maar ook gemeentelijke bomen zal leiden.
Facebook actiepagina > BESCHERM TUINBOMEN MET HERINVOERING KAPVERGUNNINGSPLICHT
In Trouw van 7 februari stond een opiniestuk van ons bestuurslid Sandra de Haan; een verkorte versie van dit artikel.
