Skip to main content

Duitsland kent een ’tegeltaks’ en ook in Den Haag en Groningen is de ‘ontstening’ begonnen. Bewoners worden beloond als ze tuintegels inruilen voor groen. Goed voor natuur en milieu. Het is lekker makkelijk en het scheelt nog geld ook. Steeds meer mensen hangen hun schoffel in de wilgen en kiezen ervoor hun tuin te betegelen. Nauwelijks onderhoud vereist, geen last meer van vieze vingernagels en genoeg ruimte voor de tuinmeubelset. Daarbij lijken tegels minder prijzig dan allerlei exclusief bladergroen – laat staan een tuinman om de boel te onderhouden. Win-win-win.

Tegels niet goedkoper
Toch valt er het een en ander af te dingen op deze kosten-batenanalyse. Om met het belangrijkste te beginnen: tegels zijn niet goedkoper dan planten. Het Haags Milieucentrum berekende een paar jaar geleden al dat een groene voortuin met een paadje naar de deur rond de 650 euro kost, terwijl de geheel betegelde variant al gauw 950 euro aan materiaalkosten met zich meebrengt. Bovendien vereisen stenen volgens de milieuorganisatie net zo veel onderhoud als een slim aangelegde plantentuin. Onkruid wieden, tegels schoonspuiten of krabben, het is allemaal extra moeite die de tegeltuin best arbeidsintensief maakt. En, wellicht van groter belang: betegelde tuinen zijn tamelijk belastend voor het milieu. Dat bleek onlangs nog uit het onderzoek van de Groningse studente energie- en milieukunde, Cirsten Zwaagstra. Met haar onderzoek naar de milieugevolgen van verstening van particuliere tuinen won ze vorige week de Milieuscriptieprijs.

Overstromingen
Die oprukkende verstening leidt namelijk tot minder biodiversiteit. Waar tegels liggen kunnen per slot van rekening geen plantjes groeien. En hoe minder bloemen en struiken er zijn, hoe minder voedsel er is voor vogels, vlinders en bijen. Bovendien kan een betegeld oppervlak minder water absorberen, wat weer een overbelast riool en meer overstromingen tot gevolg heeft. Deze zomer veroorzaakten een paar flinke plensbuien al voor miljoenen euro’s aan schade. Watermanagers wezen daarbij op het overdaad aan stenen in grote steden, waardoor het water niet tijdig afgevoerd kan worden. Tot slot houden tegels warmte langer vast en dragen ze daarmee bij aan de ver dere opwarming van bewoonde gebieden. Op een warme zomerdag kan dat bete- kenen dat de temperatuur in steden een graad of 7 hoger is dan op het platteland. Die extra warmte leidt weer tot meer sterfgevallen onder kwetsbare groepen als ouderen en zieken.

Temperatuurdaling
Geen geringe argumenten tegen de tegeltuin. Dat de massale aanwas aan tuintegels schadelijke gevolgen heeft, is in wetenschappelijke kringen al een paar jaar bekend. Gert-Jan Steeneveld van Wageningen Universiteit stelde in 2011 als eerste in Nederland de invloed van betegeling op de omgevingstemperatuur vast. Elke 10 procent meer groene vegetatie (en dus minder stenen) leidt tot een temperatuurdaling van 0,6 graden, blijkt uit zijn berekeningen. ‘Dat is een vuistregel. Op dit moment doen we in Wageningen en Amsterdam onderzoek naar de precieze warmteverschillen per buurt.’ Daaruit blijkt dat temperaturen op straatniveau variëren, al naar gelang de hoeveelheid stenen. De volgebouwde Amsterdamse Jordaan blijkt op warme dagen net wat warmer dan andere delen van de stad.

Tegeltuinen toegenomen
Dat tuinen steeds vaker betegeld worden, blijkt uit een onderzoek dat het Groningse Kadaster vorig jaar uitvoerde. De instantie vergeleek recente luchtfoto’s van een aantal wijken met foto’s van vijftien jaar eerder. Daaruit bleek de hoeveelheid betegelde tuin in sommige delen van de stad tot 8 procent toegenomen. De Groningse stadsecoloog Wout Veldstra, die bij het onderzoek betrokken was, denkt dat de percentages in sommige gevallen nog hoger zullen uitvallen. ‘Deze cijfers doen niet volledig recht aan de situatie. In sommige buurten zijn de voortuinen bijvoorbeeld niet meegerekend, terwijl die vaak flink betegeld zijn.’ Veldstra schat dan ook dat in sommige Groningse straten het aandeel tegels tot 40 procent is toegenomen. ‘Mensen hebben steeds minder tijd om te tuinieren.’

Operatie Steenbreek
Toch denkt de stadsecoloog dat het tij nog te keren is. ‘Je ziet de laatste tijd een explosie aan moestuintjes in de stad. Misschien is de tegel wel uit.’ Als het aan de gemeente ligt, wordt Groningen de komende jaren ontsteend. De gemeente heeft zich daarom aangesloten bij ‘Operatie Steenbreek’, een samenwerkingsverband van vijf gemeenten, de universiteit Groningen en Wageningen en verscheidene milieuorganisaties. Volgend jaar beginnen ze met publiciteitscampagnes om tuineigenaren op de gevolgen van overbetegeling te wijzen. In Den Haag hoopt men de komende tijd 10 duizend stenen te vervangen door planten, vertelt Geert van Poelgeest van het Haags Milieucentrum. ‘Dat willen we bereiken door gratis planten uit te delen in ruil voor stenen.’ Op landelijk niveau worden oplossingen als groene daken en watertuinen geopperd, vertelt onderzoeker Steeneveld. ‘Dat klinkt leuk en hip, maar het wordt pas interessant als je ze op grote schaal toepast.’ Een groen dak hier en daar maakt weinig verschil. ‘Pas als je dat in een complete stad doet, levert het iets op.’

Tegeltaks
Een andere oplossing is een ’tegeltaks’, zoals ze die in sommige delen van Duitsland kennen. Waterschapsbelasting is er gebaseerd op de hoeveelheid verhard oppervlak per huishouden. In Groningen is ook even gedacht over een dergelijk systeem, maar het plan is uiteindelijk toch afgeschoten omdat het te veel werk oplevert, vertelt Veldstra. ‘Je moet een team controleurs op pad sturen om na te gaan of mensen wel de juiste hoeveelheid tegels opgeven.’ En dus hoopt de stadsecoloog er op dat tuinbezitters de komende tijd zelf tot inkeer komen en de groene wildernis weer verkiezen boven een geplaveid perkje. Voor wie nog twijfelt: het Haags Milieucentrum heeft alvast een handleiding gepubliceerd voor een gemakkelijke groene tuin. Hortensia’s, vlinderstruik of kleinbladige sering zijn bijvoorbeeld allemaal planten die weinig onderhoud vergen. De milieuorganisatie waarschuwt daarbij wel voor rupsen. Die kunnen bij veel groen zomaar in de tuin terechtkomen. ‘Maar u moet maar denken: zonder rupsen geen vlinders!’
auteur: Kaya Bouma. Verschenen in de Volkskrant op 28 november.

Een terras is prima te combineren met borders vol planten:

tegeltuin2